Paul De Grauwe, ex-liberaal en ex-eurofiel

Minder Europese regels, en weer meer bevoegdheden voor de lidstaten. Dat voorstel las u dinsdag in De Morgen. Niet in een eurokritisch manifest, maar verrassend genoeg in een opiniestuk van professor Paul De Grauwe. De ‘opgelegde’ Europese begrotingsregels hebben een ‘gebrekkige politieke legitimiteit’, besteden en belasten moet gebeuren door ‘nationale parlementen die verantwoording verschuldigd zijn aan nationale kiezers’, de supranationale Europese instellingen ‘dwarsbomen beslissingen van deze nationale parlementen’. Dat professor De Grauwe het Europese begrotingskader te strikt vindt, is geen breaking news. Dat hij het debat opent om bepaalde Europese bevoegdheden te ‘her-nationaliseren’ (sic) is verfrissend.

Maar is zijn model ook werkbaar? Professor De Grauwe ziet alvast ‘geen wetenschappelijke basis’ om de begrotingstekorten te beperken (tot -3 procent) en om de overheidsschulden af te bouwen (richting 60 procent). Hij ‘verwacht’ immers dat de rentevoeten laag zullen blijven en de schulden daardoor minder snel zullen stijgen dan het bruto binnenlands product zal groeien. Waarom ‘landen tot bezuinigingen dwingen’ wanneer de schuldratio vanzelf zou dalen?

De Vlaamse Regering neemt de schulduitdaging alvast wél serieus en wil haar begrotingstekort tegen 2024 minstens halveren. Alvast niet met nieuwe belastingen. Vlaams minister van Financiën Diependaele wil hervormen en besparen op de uitgaven. De De Grauwe-doctrine, met extra schulden en ongebreideld lenen, lijkt bij Waalse en Brusselse politici echter wel aan te slaan. De Franse gemeenschap draait nu al een structureel verlies van 1,25 miljard euro. Ook Brussels minister van Financiën Gatz lanceerde deze week de zoveelste smeekbede naar meer centen, terwijl hij amper een half jaar geleden plechtstatig beweerde dat Brussel een structureel begrotingsevenwicht zou bereiken in 2024.

Wie gelooft die mensen nog? Inmiddels kijkt Wallonië sinds 2020 aan tegen een bruto schuld van 191 procent, maar lanceert het toch een relanceplan van maar liefst 10 miljard euro, te financieren met nóg twee derde nieuwe leningen. En dat zijn de politici aan wie professor De Grauwe meer budgettaire discipline wil toevertrouwen zonder afdoende responsabilisering?

De paars-groene Vivaldisten moeten overigens niet onderdoen. In april van dit jaar bracht de Hoge Raad van Financiën (HRF) haar begrotingsadvies uit. Ze stelde twee saneringstrajecten voor, de federale regering legde ze allebei vlotjes naast zich neer. Zelfs het meest voorzichtige scenario bleek voor haar nóg te ambitieus. Maar in de visie van professor De Grauwe zou diezelfde HRF in de toekomst wel met een ‘grotere mate van onafhankelijkheid en gezag’ een geloofwaardige controle-instantie kunnen worden. Wat iedereen weet, wordt in België elke dag bevestigd: een langetermijnvisie voor de begroting is onmogelijk in een land dat zelf geen langetermijnvisie heeft. Ook deze belg(icist)ische regering kijkt niet verder dan het einde van de legislatuur.

Minstens zou je verwachten dat professor De Grauwe zijn magische begrotingssplash zou conditionaliseren. Dat bijvoorbeeld enkel geld kan worden geleend om productieve investeringen door te voeren en tegelijk moet worden hervormd. Daarover blijft het muisstil in zijn opiniestuk. De Vivaldisten belijden die hervormingen dan tenminste nog in woorden, al blijven ook hun daden schielijk afwezig. De regering-De Croo gaat voor 80 procent tewerkstellingsgraad en schrijft de terugverdieneffecten al gretig in de begroting. Maar het Rekenhof vraagt terecht op welke concrete hervormingen deze inkomsten zijn gebaseerd. De strijd tegen sociale en fiscale fraude zou tegen 2024 ongeveer 2,5 miljard euro moeten opbrengen. Maar opnieuw ziet het Rekenhof geen onderliggende becijfering, zelfs PS-fractieleider Laaouej erkent openlijk dat er geen actieplan is.

Goochelen met grote getallen, en vooral met uw toekomst, welkom in circus Vivaldi! Tussen 2009 en 2014 zat België al eens op het Europese strafbankje omwille van zijn ontsporende begrotingstekorten. Wanneer de coronapandemie voorbij is, zal opnieuw blijken dat dit land niet aansluit bij het Europese peloton.

Zit De Grauwe er dan volledig naast? Neen. Dat nationale regeringen meer moeten worden geresponsabiliseerd, daar is veel voor te zeggen. Maar dat doe je niet door de Franssprekende kat nog dichter bij de budgettaire melk te zetten, wel door de druk om te hervormen te verhogen. In het verleden bleek Europese druk daartoe het meest effectief. Al is de impact tanende omdat de Europese elite de geloofwaardigheid van de eigen Europese begrotingsafspraken intussen danig ondergroef.

Is een alternatief systeem denkbaar? Ja, door nationale overheden effectief aansprakelijk te stellen voor hun eventueel falen en dus de no bail-out-clausule die is voorzien in het Verdrag van Maastricht in ere te herstellen. Een goede garantie om brand te vermijden, is de lidstaten verantwoordelijk maken voor de eigen brandverzekering. Maar ook daarover lezen we niets bij De Grauwe.

Moeten we dan verstaan dat hij de begrotingsdiscipline wil nationaliseren, maar de begrotingsschulden Europees wil solidariseren? Dat lidstaten de lusten pakken, maar de lasten kunnen doorschuiven naar andere landen? Vreemd, want hoe laat je een lidstaat in de budgettaire pas lopen wanneer de factuur uiteindelijk toch bij een ander belandt? België toont dat dit niet werkt. Transfers en gemeenschappelijke Europese schulden (eurobonds) bieden geen soelaas. Integendeel, ze ondergraven elke duurzame oplossing. Toch bleek De Grauwe er in het verleden grote fan van.

De voorstellen van de professor lijken helaas niet de kortste weg naar nationale begrotingsdiscipline, maar eerder naar het ineenstuiken van onze gemeenschappelijke euromunt. Of zou de terugkeer naar de Belgische frank de verdoken ‘her-nationalisering’ zijn waar deze eurokritische professor op aanstuurt?