© iStock
Meneer Praet, beste Peter,
666 is het nummer van de duivel. Met een duik van precies zoveel basispunten is de Dow Jones vorige vrijdag afgesloten. Een waarschuwing voor wat nog moet komen?
Jarenlang duwde de Federal Reserve de rente naar beneden en de beursprijzen omhoog. Nu ze dat beleid wil bijsturen, blijkt hoe verslaafd de markten zijn geraakt aan het gratis geld. Snel zal blijken of de nieuwe Amerikaanse FED-gouverneur Jerome Powell een havik is die zijn zenuwen onder controle heeft en durft door te zetten met de noodzakelijke normalisering.
Als hoofdeconoom van de Europese Centrale Bank staat u alleszins niet bekend als een havik, maar eerder als een monetaire duif. U bent het brein achter het ultralakse rentebeleid van uw voorzitter Mario Draghi. Net vandaag beantwoordt u via #AskECB op Twitter vragen over de economische ontwikkelingen in de eurozone. Mijn vragen leest u alvast hier.
De EU kampt met te veel schulden. En uw lage rentes zetten ertoe aan om nog meer schulden aan te gaan. Denkt u echt dat we een probleem kunnen oplossen door het te vergroten? Europa koopt groei op de poef. 2.000 miljard euro schulden zijn er in de eurozone bijgekomen in 2016, terwijl er maar 280 miljard euro welvaart is gecreëerd. Tegenover elke bijkomende euro bbp , staan zo meer dan 5 euro extra schulden. In België groeide de schuldgraad van gezinnen en bedrijven nog sneller dan in andere landen. Vandaag staat die volgens Eurostat op 190 procent van het bbp, veel meer dan de 133 procent die de Europese Commissie aanvaardbaar vindt. Dit is totaal onhoudbaar.
Neo-planeconomie
De voorbije drie jaar kocht de ECB met uit het niets gecreëerd geld gemiddeld 60 miljard overheids- en bedrijfsobligaties op per maand. In één maand tijd is dat evenveel als de EU in een heel jaar uitgeeft aan landbouwbeleid. Het is vijf keer meer dan Vlaanderen in een heel jaar uitgeeft aan onderwijs. Elke maand opnieuw. Vandaag heeft de ECB daardoor bijna 5.000 miljard activa in handen, 42 procent van het bnp van de eurozone, bijna een derde van alle overheidsschulden. Dat zijn duizelingwekkende cijfers.
Resultaat? We leven in een neo-planeconomie (dixit Geert Noels) waarin overheden beslag leggen op zowat de helft van de economie en centrale banken de markten volledig domineren. Denkt u dat dit een gezond systeem is? Dat de crisisproblemen van 2008 zijn opgelost? Mij lijkt het dat de centrale banken de problemen alleen maar hebben uitgediept. Is de nervositeit in de VS geen teken aan de wand?
Ook in Europa staan verschillende knipperlichten opnieuw op rood. Neem de Europese rommelkredieten: in januari 2016 werden die als risicovol ingeschat, met een index boven de 6 procent. Die rente is intussen meer dan gehalveerd. Daarmee wordt rommel even veilig geacht als risicovrij ingeschatte Amerikaanse staatsobligaties.
Niet uw schuld, zal u wellicht opmerken, maar wel die van de falende EU-lidstaten. Omdat zij uw monetair beleid niet aanvullen met steviger hervormingen en besparingen. Dat lidstaten te weinig doen, daar ben ik het mee eens. Maar hoe zetten we druk op die hervormingsketel? Want als Amerika ons één iets leert, dan dat politici al te makkelijk in slaap worden gewiegd door uw ultralakse monetaire beleid. Het is – o ironie – voormalig FED-gouverneur Alan Greenspan die al jaren wijst op het ontsporende begrotingstekort. Maar zolang centrale banken de rente laag houden, kunnen politici de andere kant uitkijken.
Spaarders onteigend
Ook in België zien we traditionele politici die zelfgenoegzaam achteroverleunen in de overtuiging dat de economische groei blijft duren. Ja, we hebben hervormd. Maar we zijn er nog niet. Een slecht functionerende arbeidsmarkt pak je niet aan door de euro artificieel in waarde te verlagen. Het verlies aan Europees concurrentievermogen werk je niet weg door louter meer te consumeren. Wie denkt nu tijd te kunnen kopen, onderschat de rekening die zal volgen.
Wie die factuur zal betalen, weten we al. De allerrijksten hebben zeven vette jaren achter de rug. Ook grote bedrijven profiteerden. Ze deden overnames, breidden uit en kochten de eigen aandelen in met goedkope leningen, op een manier die kmo’s niet kunnen. Tegelijkertijd moest de middenklasse op haar tanden bijten met stagnerende lonen en stijgende levenskosten. Kleine spaarders werden door uw beleid onteigend, door prijsinflatie en de lage rentes. Private pensioeninstellingen komen in de problemen. Monetaire inflatie is zo een transfer van de middenklasse naar de zeer rijken. Dat de traditionele partijen dit beleid toejuichen, is een schande.
De ECB schermt graag met haar onafhankelijkheid en verschuilt zich achter haar mandaat. En inderdaad, gelukkig zitten er geen politici aan de knoppen van de geldpersen. Maar dat betekent niet dat u zich zomaar alles kan permitteren. Beurzen omhoogduwen staat niet in uw mandaat. Overheden financieren is zelfs expliciet verboden.
Tien jaar na de financiële crisis begint de economie eindelijk een beetje aan te trekken. Is het geen tijd om de economie op eigen kracht verder te laten varen, zonder uw monetaire doping? Van Amerika leren we dat een laks monetair beleid de problemen niet oplost. De terugkeer naar monetaire normaliteit belooft een uitdagende rit te worden. Maar het moet gebeuren, hoe sneller hoe liever. Want de duivelse neveneffecten worden alleen maar groter.
