© Anne Deknock
Waarom worden zoveel opiniemakers en (politieke) wetenschappers ongemakkelijk wanneer je transparant communiceert over het falen van België? En waarom deinzen talrijke politici terug om meer verantwoordelijkheid te krijgen? Zelf beslissingen nemen over eigen uitdagingen, besturen op basis van eigen inzichten en op eigen kosten, met heldere en efficiënte structuren. Net dát is de essentie van confederalisme en de kern van responsabilisering . Broodnodig, want als één iets steeds duidelijker wordt, is het dat België aanzet tot onverantwoordelijkheid.
Hoe groot zijn de transfers van Vlaanderen naar Wallonië? Professor André Decoster en Willem Sas (KU Leuven) becijferden die in een studie van 2017 op zo’n 6,5 miljard. Meer dan een jaar studiewerk hebben ze eraan moeten besteden. In België weten slechts enkelingen weten de mysteries van de Bijzondere Financieringswet te ontrafelen. Hoe anders wordt de solidariteit georganiseerd in Zwitserland. De Zwitsers berekenen het bedrag met eenduidige principes (in 2019 kwam dat op 3,4 miljard Zwitserse frank), transparant en democratisch goedgekeurd in hun Bondsraad. De verdelingstabel wordt netjes in de krant geplaatst. Open en bloot. Eenvoudig en helder.
Zoveel zonlicht zou de Belgische solidariteit schaden. Dat is de standaardreactie die ik krijg wanneer ik het confederale N-VA-solidariteitsmodel toelicht. Want wanneer te duidelijk wordt hoeveel geld van noord naar zuid stroomt, zou de solidariteit zelf weleens in vraag gesteld kunnen worden. Nochtans garandeert ons confederalisme een royale steun. Daarbij trekken we de armste regio op tot 95 procent van het nationale fiscale gemiddelde (in Zwitserland is dit slechts 85 procent ) met een solidariteit die objectief, efficiënt en responsabiliserend werkt. En bovenal: transparant is.
Wie denkt dat België best verdedigd wordt door de duistere complexiteit te koesteren, vergist zich. Een draagvlak versterk je niet in het verborgene, het vereist klaarheid. Net daarom verbaast het dat de herfederaliseringsgedachte opflakkert. Alsof opnieuw één Belgische minister bevoegd maken, ertoe zal leiden dat de verschillende beleidsvisies tussen Vlamingen en Franstaligen magisch zouden verdwijnen. Ook dan zal het debat nog even sterk gevoerd worden, maar wel in de achterkamertjes buiten uw zicht en met alle grondwettelijke grendels erbovenop. Geef mij maar het transparante debat waarbij de Vlaamse minister opkomt voor de Vlaamse aanpak, de Franstalige voor de Waalse. En we die ministers democratisch kunnen afrekenen op de inzet en het resultaat. Confederale transparantie voedt responsabilisering.
Verantwoordelijkheid loont
Confederalisme is inderdaad meer dan transparantie. Het is ook meer eenvoud en minder institutionele bric-à-brac, meer efficiëntie en minder verspilling. Bovenal is het meer verantwoordelijkheid. Tegenover beleidskeuzes komen de beleidsfacturen te staan. Rekeningen zullen niet meer kunnen worden doorgeschoven van de ene naar de andere overheid. De gevolgen van de eigen keuzes moeten zelf worden gedragen. De vruchten zelf geplukt. Dat is de échte essentie van confederalisme.
Vandaag zien we dat het rijkelijk gefinancierde Brussel de schulden opstapelt. Ook de Franse Gemeenschap zal haar schuldgraad laten exploderen van 69 procent vandaag tot 95,7 procent in 2024. Dat kan, omdat de Franstalige politici weten dat de Europese Unie hen daar nooit op zal aanspreken. Die rekent daarvoor af met het nationale België. Bovendien lijken vele Franstalige politici ervan uit te gaan dat het geld toch aan de bomen groeit. Aan Vlaamse eiken. De transfers zullen zuidwaarts blijven vloeien.
Gratis geld, klinkt goed? Op korte termijn misschien. Op langere termijn hebben de Franstaligen er geen baat bij om te blijven aanmodderen. Het betere alternatief is Wallonië verantwoordelijk maken voor haar eigen facturen. Wie zijn eigen potje kookt, laat geen ingrediënt onbenut. Het zet aan tot spaarzaamheid en efficiëntie, en het is nog lekker ook. Tegelijk moeten we opwaartse concurrentie tussen de deelstaten mogelijk maken. Door elke deelstaat maatwerk te laten afleveren en te maken dat ze elkaar correct kunnen uitdagen, drijven we allemaal naar een hoger ambitieniveau.
Ten slotte moeten we ook een correcte solidariteit garanderen. In veel landen vloeit geld van de ene regio naar andere. In Duitsland is er de Finanzausgleich, Canada kent de equalization payments tussen de provincies, en het voorbeeld van Zwitserland gaven we hierboven al. Het verschil is dat de solidariteit daar wél meer aanzet tot actie, verantwoordelijkheid en dus verbetering. Waardoor de regio’s versterken en de nodige solidariteitsbijdragen uiteindelijk een stuk lager komen te liggen. Laksheid maakt lui, verantwoordelijkheid versterkt.
Yes, we (too) can
De wens om meer politieke verantwoordelijkheid te krijgen, zien we op het hele Europese continent. Het aantal onafhankelijke landen is in Europa in de laatste honderd jaar verdubbeld. Onder de 28 lidstaten van de EU zijn er zeven die in 1990 nog niet eens bestonden. Waarom zou confederalisme in België invoeren dan onmogelijk zijn?
Zestien Europese landen hebben minder inwoners dan Wallonië, 23 hebben er minder dan Vlaanderen. In de EU zijn méér lidstaten kleiner dan Vlaanderen, dan groter. Waarom slagen die landen er wél in en zouden de Franstaligen in dit land gedoemd zijn om te falen? Waarom zijn zij wél overtuigd van de eigen mogelijkheden en het eigen kunnen, en zou Wallonië veroordeeld zijn tot een blijvend malgoverno en rode statistieken? België werkt niet, verantwoordelijkheid wel. Kiezen voor confederalisme, is kiezen voor verantwoordelijkheid.
